Ek, Bağlantı ve Özgünlük

Bağlanma teorisi, bir bebeğin duygusal ve sosyal gelişiminin birincil bakıcılarıyla olan ilişkileri tarafından derinden şekillendirildiğini öne süren psikolojik bir çerçevedir. Bu teori, bebeklerin hayatta kalma stratejisi olarak hizmet eden bir mekanizma olan bağlanma oluşturmak için biyolojik olarak kablolu oldukları inancına dayanmaktadır. İngiliz psikiyatrist John Bowlby tarafından 1950'lerde geliştirilen bağlanma teorisi, çağdaş psikolojinin temelini oluşturmuştur. Bowlby, bu bağlanma tarzlarının gelecekteki tüm ilişkilerimizin temelini oluşturduğuna inanıyordu. Bir çocuk birincil bakıcısıyla güvenli bir bağlanma geliştirirse ve ihtiyaçları sürekli olarak besleyici ve duyarlı bir şekilde karşılanırsa, çevresini keşfetme ve başkalarıyla ilişki kurma konusunda kendini güvende hissedecektir. Derin duygusal bağları temelinde çocuklar duygu ifadelerini, düzenlemeyi, özdeğeri, başkalarıyla ilişkileri öğrenirler.

Bowlby'nin öğrencilerinden ve meslektaşlarından biri olan Mary Ainsworth, bağlanma teorisi üzerine araştırmalara devam etmiştir. Gelişim psikolojisine olan ilgisi sayesinde “Garip Durum” olarak bilinen bir dizi deneyle Bowlby'nin fikirlerinin ilerlemesine yardımcı olmuştur. Garip Durum, çocukların bakıcılarından kısa süreli ayrılmalarına ve yeniden bir araya gelmelerine nasıl tepki verdiklerini ve yabancıların varlığına verdikleri tepkileri araştırmak için tasarlanmış kontrollü bir gözlemsel deneydir.

Garip Durum deneyi sırasında, bir çocuk ve bakıcısı yabancı bir oyun odasına girer. Daha sonra çocuk, bakıcısıyla bir dizi kısa ayrılık ve kavuşmanın yanı sıra bakıcısının varlığında ve yokluğunda bir yabancıyla etkileşime maruz bırakılır. Çocuğun bu farklı durumlara verdiği tepkiler gözlemlenir ve belirli bağlanma örüntülerine göre kategorize edilir.

Çocuğun davranışlarına dayanarak, araştırmacılar bağlanma stillerini aşağıdaki kategorilerden birine sınıflandırabilirler:

Güvenli Bağlanma  

Güvenli bağlanan çocuklar, bakıcı yanlarında olduğunda çevreyi rahatça keşfederler, bakıcı ayrıldığında gözle görülür şekilde üzülürler ve bakıcı geri döndüğünde çabucak rahatlarlar. Etrafı keşfetmek için bakıcıyı güvenli bir üs olarak kullanırlar.

Güvensiz-Kaçınan Bağlanma

Güvensiz-kaçınan bağlanmaya sahip çocuklar, bakım veren kişi ayrıldığında sıkıntı göstermezler ve geri döndüklerinde bakım veren kişiden kaçınırlar veya onu görmezden gelirler. Bakıcıdan teselli aramazlar ve çevreyi kendi başlarına keşfetmeyi tercih edebilirler.

Güvensiz-Dirençli/Kaygılı Bağlanma  

Güvensiz-dirençli bağlanmaya sahip çocuklar, bakım veren kişi ayrıldığında genellikle çok sıkıntılı hale gelir ve bakım veren kişi geri döndüğünde yatıştırılmakta zorluk çekerler. Aynı anda hem rahatlık arayıp hem de reddedebilir, yapışkan davranışlar sergileyebilirler.

Dağınık/Yönelimsiz Bağlanma

Dağınık bağlanmaya sahip çocuklar, bakıcı geri döndüğünde donma veya sallanma gibi tutarsız veya çelişkili davranışlar sergiler. Bu bağlanma örüntüsü genellikle tutarsız bakım verme ile ilişkilidir ve çözülmemiş travma veya bozulmuş bağlanma ilişkilerine işaret edebilir.

Garip Durum, bağlanma ilişkilerinin doğası ve erken deneyimlerin yaşam boyunca sosyal ve duygusal gelişimi nasıl etkileyebileceği konusunda değerli bilgiler sağlamıştır.

Güvenli bağlanan bebekler, temel ihtiyaçlarını karşılamak, üzgün olduklarında rahatlık sağlamak veya sadece yaşam sevincini paylaşmak için bakıcılarına ve daha sonra hayatlarındaki önemli kişilere güvenebileceklerini hissederler. Onlara önemli oldukları öğretilir ve bu da özdeğer duygusu ve genel olarak olumlu bir benlik duygusu geliştirmelerine yardımcı olur.  

Öte yandan güvensiz bağlanma, yetişkinler duyarsız, bilgisiz, öngörülemez ve hatta tehditkâr olduğunda gelişecektir. Öngörülemeyen bir bakıcıya örnek olarak, çocuğunun ihtiyacı olduğunda değil de sadece kendi istediği zaman çocuğuyla ilgilenen bir anne verilebilir.  Güvensiz bağlanma türlerinden kaynaklanan davranışların çocuğun kişiliğinin bir yansıması olmadığını, daha ziyade bakıcının etkileşimlerine ve ulaşılabilirliğine bir yanıt olduğunu unutmamak önemlidir.

Çocuk büyüyüp eğitim ve sosyalleşme alanına girdiğinde, güvenli bağlanma, güven veren ve besleyen ilişkiler kurma yolunu sürdürmek büyük önem taşır. Bu nedenle özellikle öğretmenler küçük çocukların hayatında büyük bir rol oynar. Kreş veya gündüz bakımevine başlayan çocuklar, sevgi dolu bakım sağlayacak ve iletişim girişimlerine uygun şekilde yanıt verecek olan öğretmenle güvenli bir bağ kurmaya teşvik edilmelidir. Çocuk, bakıcı sayısını artıracak, güven ve bağlanma pratiği yapacak, sonuç olarak sosyal-duygusal beceriler ve olumlu bir benlik imajı geliştirecektir. Çocuklar kendilerine bakan kişilerle yakın ve güvene dayalı ilişkiler kurduklarında ve bu kişiler de onların kendi duygularını ve başkalarının duygularını anlamalarına yardımcı olduklarında, dayanıklılık ve kendi yeterliliklerini geliştirme fırsatına sahip olurlar.

Birkaç yıl ileriye gittiğimizde, bağlanma hakkındaki konuşmalar daha da genişliyor. Kanadalı ünlü doktor ve yazar olan Gabor Maté, bağlanma deneyimlerinin insan gelişimi ve duygusal esenlik üzerindeki etkisini kapsamlı bir şekilde tartışmıştır. Erken dönem bağlanma ilişkilerinin yalnızca başkalarıyla olan ilişkilerimizi değil, aynı zamanda bireyin benlik ve özgünlük duygusunu da şekillendirmedeki önemini vurgulamaktadır.

Maté'ye göre otantik yaşam, kişinin kendine karşı dürüst olmasını, duygularını anlamasını ve kırılganlıklarını kabul etmesini içerir. Maté, özellikle birincil bakıcılarla yaşanan erken bağlanma deneyimlerinin bireyin özgünlük kapasitesini derinden etkilediğini savunuyor. Güvenli ve besleyici bağlar, otantik kendini ifade etme ve duygusal esneklik için bir temel sağlayabilir.

Tersine, güvensiz veya bozulmuş bağlanma ilişkileri kişinin otantik benliğinden kopma hissine yol açabilir. İlk yıllarında tutarsız bakım, ihmal veya travma yaşamış bireyler, kendini kabul etme, duygusal düzenleme ve otantik ilişkiler kurma konusunda zorluk yaşayabilir. Bu erken deneyimler duygusal engeller yaratabilir ve kişinin başkalarıyla etkileşimlerinde samimi ve açık olma becerisini etkileyebilir.

Çocuğunuzun özgünlük yolculuğunu nasıl kolaylaştırabilirsiniz?

Ebeveynliği bir rolden ziyade bir ilişki olarak görün.

Çocuk evcilleştirilecek değil, öğretilecek biridir.

Bağlanma ihtiyaçlarının özgünlük ihtiyaçlarını gölgelemesine izin vermeyin. Bir çocuk için bağlanma, fiziksel olarak hayatta kalmak demektir ve eğer sizi hayal kırıklığına uğratmamak ile kendine karşı dürüst olmak arasında bir seçim yapması gerektiğini hissederse, kendi pahasına bile olsa her zaman sizi seçecektir.

Kendilerini güvende hissederlerse, benliklerini bastırmadan bireyleşme ve ardından sosyalleşme sürecine geçeceklerdir.  

Dr. Mate ve Dr. Neufeld tarafından yazılan "Çocuklarınıza Tutunun" adlı kitabı okuyun.

‍